Martine groeide samen met haar broer op, op de boerderij van hun ouders in Groningen en Denemarken en werkte daar ook jarenlang mee. “Een aantal jaren geleden hebben we de boerderij deels gesplitst en heb ik een deel gefuseerd met het bedrijf van mijn man. Wij telen voornamelijk pootaardappelen, maar ook granen, veldbonen en uiteraard suikerbieten.”
Nieuwe technieken
Hoewel Martine deze gewassen van haver tot gort kent, is er de laatste jaren toch veel veranderd in de teelt ervan. “Je ziet dat gewasbeschermingsmiddelen verdwijnen en gebruik van stikstof, fosfaat en kali verminderd moet worden. Daarop anticiperen gaat gepaard met risico’s. Je kunt bijvoorbeeld investeren in de teelt van groenbemesters en nieuwe technieken, zoals een schoffelmachine, maar levert het straks ook genoeg op? Je ziet nu nog te vaak dat duurzame investeringen niet verwaard kunnen worden in een betere prijs voor de gewassen.”
Bijdragen aan de oplossing
Martine heeft duidelijke ideeën over deze kwestie. “Wij bevinden ons aan het begin van de keten en dragen als enige de kosten. Dat zou anders moeten.” Om bij te dragen aan de oplossing, besloot ze daarom in 2014 om zich aan te sluiten als lid van de ledenraad bij Cosun. “Ik wilde mijn stem laten horen en de directie en raad van beheer aanspreken op de acties rondom de uitdagingen die wij als telers ervaren.”
Van ledenraad naar raad van beheer
Inmiddels is Martine zelf degene die door de ledenraad aangesproken kan worden. In september 2023 trad ze toe tot de raad van beheer van Cosun. De raad van beheer heeft als primaire taak de coöperatie te besturen en is eindverantwoordelijk voor de ontwikkeling en implementatie van het beleid voor zowel de coöperatie zelf als de ondernemingen die tot Cosun behoren.
“In de raad van beheer zit je nog dichter op het spel, ga je dieper in op de materie en is je verantwoordelijkheid veel groter. De belangrijkste verantwoordelijkheid die ik als ‘boerenlid’ voel, is zorgen voor een goede bietenprijs voor nu en toekomstige generaties.”
Belang van dialoog met overheid en politiek
Door allerlei omstandigheden, zoals de turbulente suikermarkt, minder gewasbeschermingsmiddelen en de nitraatrichtlijn, staan de bietenprijs en het verdienmodel van telers onder druk. “Het zou al zoveel schelen als je op de overheid kon vertrouwen en met een stip op de horizon je eigen beleid kon ontwikkelen. Maar dat is nu helaas niet zo. Daarom vind ik het zo belangrijk dat we veel energie steken in het gesprek met de politiek en de overheid. We moeten veel duidelijker overbrengen naar de politiek hoe belangrijk ons werk is voor de voedselvoorziening en welke gevolgen hun keuzes hebben. Generieke maatregelen willen we zo veel mogelijk voorkomen, en zetten in op doelsturing. De inzet van N-mineraalmonsters is een mooi voorbeeld van hoe we dat proberen aangepast te krijgen.”
Voorzitter commissie ledenzaken
Anderzijds vindt Martine het ook belangrijk dat leden aan Cosun kunnen laten zien waar zij tegenaanlopen. “Binnen de raad van beheer ben ik voorzitter van de commissie ledenzaken. Leden kunnen met hun vragen en opmerkingen bij ons terecht en ik zoek de leden ook zelf op, door het hele land. We proberen als commissie een brug te slaan tussen fabriek en telers en behandelen onderwerpen zoals voorwaarden rondom suikerbietenleveringen, klachtenafhandeling en ontheffingen. Nieuwe voorwaarden leggen we voor bij de ledenraad. In deze rol komt mijn eigen ervaring als ledenraadslid en teler goed van pas. Ik ken de procedures en belangen.”
Unlock 30
Martine had ook een rol in de vorming van de herziene Cosun-strategie: Unlock 30. “Wat me positief opviel, waren de open discussies onderling en met de leden. Het heeft ervoor gezorgd dat we tot heldere hoofdvoorwaarden en een duidelijk doel kwamen. De vraag ‘Waarom zijn we op aarde’ houd ik bij beslissingen steeds in mijn achterhoofd. Een andere belangrijk vraag is: ‘Wat is duurzaam?’ Is dat alleen maar groen, groen, groen, of ook een toekomstbestendig verdienmodel? Hoe ga je dat met elkaar mixen en wie betaalt de prijs?”
Resultaatverbetering
Vanuit diezelfde blik kijkt Martine ook naar de strategische pijler resultaatverbetering. “Ik vind dat resultaatverbetering iets is wat je altijd moet doen. Je moet altijd kijken of iets beter kan. Als lid van de raad van beheer zie ik kansen voor de organisatie in bijvoorbeeld ‘One Cosun’: over de businessgroepen heen zaken efficiënter inrichten en meer verwaarding creëren. Verder zie je dat bij een organisatie zo groot als Cosun alle kleine marges achter de komma enorme besparingen en winsten kunnen opleveren, met uiteindelijk een gunstig effect op de bietenprijs.”
Besparingen voor telers
Als teler kijkt Martine ook wat ze nog kan verbeteren. “Niet alleen in kosten voor gewasbeschermingsmiddelen en machines, maar zeker ook in algemene kosten als verzekeringen, energiecontract, telefoonkosten en afvalverwerking. We onderzoeken daarnaast of een accu voor onze zonnepanelen een goede investering is. Verder krijgen we natuurlijk ook ‘keuzes’ opgelegd door de overheid, zoals verplicht besparen op kunstmest en emissiereductie van gewasbeschermingsmiddelen. Die besparing leidt niet automatisch tot een resultaatverbetering, zoals je in de fabriek ook niet ineens kunt zeggen: laten we het onderhoud maar eens schrappen.”
Op zoek naar het optimum
Resultaatverbetering blijft een kwestie van keuzes maken. “Je moet op zoek gaan naar het optimum, waarbij de opbrengst opweegt tegen het risico. Daarbij mag het niet zo zijn dat telers alle risico’s nemen en andere partijen, zoals de leveranciers van innovatieve machines – die momenteel hoge abonnementskosten rekenen voor de bijbehorende software – er met de opbrengst vandoor gaan. Voor dit soort zaken wil ik mij als boerenlid van de raad van beheer sterk maken.”
